موتور تکفاز
به طور کلی موتور تکفاز به سه دسته کلی تقسیم می شوند:
موتور القایی تکفاز
موتور یونیورسال
موتور سنکرون تکفاز
موتورهای القايی تک فاز
با عبور جريان AC تک فاز از يک سيم پيچ ميدان ضربانی ايجاد می شود.
در واقع چگونگی القای ولتاژ در هادی های رتور و چرخش آن در موتورهای سه فاز و تک فاز شبيه يکديگر است از اين رو به دليل سادگی ساختمان موتورهای القايی تک فاز، رتور همهٔ آنها را از نوع قفسه سنجابی می سازند
برای ساختن موتور القايی تک فاز، بايد بتوان با ابتکاری خاص ميدان دوار ايجاد نمود.
هر چند طرح های ارائه شده درجهت ايجاد ميدان دوار دارای نواقصی است اما برای چرخش موتورهای با توان کم کافی می باشد.
چگونگی ايجاد چرخش در موتورهای القايی تک فاز
در تشريح عملکرد موتورهای القايی، نحوهٔ ايجاد ميدان دوار در استاتور ماشين از اصول اساسی می باشد.
در صورت اتصال موتور به AC شبکه برق تک فاز موتور حرکتی نخواهد داشت .
، اما اگر با کمک يک وسيله راه انداز رتور اين موتور دريک جهت، مثلاً راست گرد، به چرخش درآيد رتور در همان جهت به حرکت دورانی خود ادامه می دهد.
موضوع جالب توجه اينکه اگر ابتدا رتور به سمت چپ چرخانده شود، ادامه چرخش رتور چپگرد خواهد بود.
بنابراين می توان گفت ميدان ضربانی موتور تک فاز شامل دو ميدان دوار با اندازه ای برابر، يکی راست گرد و ديگری چپ گرد است.
با کمک وسيله راه انداز يکی از دو ميدان بر ديگری غلبه نموده و
باعث چرخش رتور در يک جهت می شود.
در واقع تئوری دو ميدانی اثبات می کند که ميدان ضربانی برق تک فاز با مجموع دو ميدان دوار هم اندازه مختلف الجهت برابر می باشد.
مشخصه گشتاور
می دانیم که موتور القايی تک فاز مقدماتی گشتاور را ه اندازی ندارد و به همين دليل بدون وسيلهٔ را ه انداز به چرخش در نمی آيد.
بنابراين بايد برای راه اندازی موتور القايی تک فاز تدبيری انديشيده شود.
همان طور که در تئوری ايجاد ميدان دوار موتورهای سه فاز القايی گفته شد، با قرار دادن سه دسته سيم پيچ با اختلاف مکانی ۱۲۰ درجه در پوسته استاتور و عبور جريان سه فاز از آنها ميدان دوار ايجاد می شود.
همچنين اگر مطابق شکل( ۵) در پوسته استاتور دو دسته سيم پيچ با اختلاف مکانی ۹۰ درجه نسبت به هم جا سازی شوند به طوری که جريان عبوری از آنها دارای اختلاف فاز ۹۰ درجه باشد، می توان ميدان دوار ايجاد کرد.
با توجه به الگوی شکل 6 الف، برای ایجاد چرخش در موتورهای تک فاز القایی می توان از دو دسته سیم پیچ استفاده کرد به شرطی که بتوان بین جریان سیم پیچ ها اختلاف فاز ایجاد نمود.
ایجاد این اختلاف فاز با استفاده از یک المان مناسب انجام می شود.
یکی از این دو سیم پیچ را سیم پیچ اصلی Main و دیگری را سیم پیچ کمکی یا راه انداز می نامند Auxiliary
سیم پیچ های موتور تک فاز القایی و المان ایجاد کننده اختلاف فاز در مدار شکل 6 ب نمایش داده شده است.
بيشترين گشتاور راه اندازی زمانی است که اختلاف فاز جريان دو سيم پيچ ۹۰ درجه باشد.
در اين حالت ميدان دوار ايجاد شده کاملاً متقارن می باشد.
موتورهای تک فاز القايی بر اساس انتخاب المان ايجاد کننده اختلاف فاز به صورت ذيل دسته بندی می شوند:
موتورهای القايی تک فاز با فاز شکسته
موتورهای القايی با خازن راه انداز
موتور القايی با خازن دائم کار
موتورهای القايی دو خازنی (خازن راه انداز و دائم کار)
موتور القايی قطب چاک دار
ادامه کل مطالب به شکل فایل PDF : موتورهای تکفاز